Lemz achter vuurwerkcampagne
Lemz zat achter de Task Force Opsporing Vuurwerk Bommenmakers voor Consument & Veiligheid. Hoever gaat de rol van het reclamebureau?
De vuurwerkcampagne werd dit jaar gemaakt door Lemz. Waarom dit pas in januari bekend wordt? Omdat het een ander soort campagne was, namelijk een Task Force die samen met politie, justitie en Meld Misdaad Anoniem jongeren opspoorde die van illegaal vuurwerk vuurwerkbommen maakten. Er werden hele netwerken ontrafeld en verbanden naar georganiseerde criminaliteit ontdekt. Vandaar dat Lemz voorzichtig was en nu nog alleen met ‘woordvoerders’ naar buiten treedt.
Het begin
Terug naar het begin. De vuurwerkgeldkraan van Stichting Consument & Veiligheid werd dichtgedraaid. Directeur Cees Meijer wilde niet stoppen met de vuurwerkcampagne, temeer omdat er vorig jaar voor het eerst weer meerdere (2) dodelijke slachtoffers vielen door vuurwerk. Het waren geen ongevallen veroorzaakt door mensen die niet weten hoe ze met vuurwerk moeten omgaan. Het ging om de groep van 15 tot 19 die experimenteert met vuurwerk. ‘We wilden dit keer geen traditionele voorlichtingscampagne met mooie filmpjes, maar hadden een bureau nodig dat ons kon activeren de boodschap zelf uit te dragen.’ Dit werd Lemz, waar Meijer eerder mee had gewerkt, die belangeloos de campagne wilde bedenken en helpen uitvoeren.
De campagne
Lemz verdiepte zich in de groep jongeren (vooral jongens) die vuurwerkbommen maakt en kwam er achter dat het ze vooral te doen was om de sociale status. ‘De kick van het moment is groot, en die kick wordt nog groter als je het deel met vrienden. Dat gebeurt vooral op YouTube. Wij hebben geprobeerd dit podium weg te halen en daarmee de lol van het maken van de bommen.’
Lemz bedacht de Task Force Opsporing Vuurwerk Bommenmakers die werd omarmd door het Openbaar Ministerie – die net de strafeisen voor het bezit illegaal vuurwerk had verzwaard - , politie en Meld Misdaad Anoniem. Lemz spoorde de bommenmakers online op en stuurde een filmpje waarin de maker direct werd aangesproken door politieagent die de zwaardere straffen van het OM noemde en het feit dat het een misdrijf is waardoor de maker een straf en strafblad kon krijgen (zie hier een aantal filmpjes). Werd de film niet verwijderd, kreeg de bommenmaker thuis een brief. Het adres werd via openbare bronnen achterhaald. Lemz geeft toe: ‘Het is op het randje van wat toelaatbaar is, maar het mag. We zaten aan tafel met het Openbaar Ministerie dus dat was snel gecheckt. Op het moment dat de brief er lag, zagen de ouders het vaak ook en volgde alsnog actie.’ Als de film nog bleef staan, kwam de politie aan de deur en soms zelfs samen met de explosievenopruimingsdienst als sprake was van aanwezigheid van vuurwerkbommen.
Het gevolg
Als gevolg van de campagne werden dus jongens daadwerkelijk gestraft en ook aan de schandpaal genageld in een uitzending van Opsporing Verzocht. Dat gaat nog een stap verder dan gedrag veranderen. Hoe voelde Lemz zich hierbij? ‘Nog meer dan normaal waren we echt bezig met de maatschappij en zelfs met het reduceren van criminaliteit. We moesten voorbeelden stellen, omdat de pakkansperceptie zo’n beetje nul was. Natuurlijk hebben we ook gelachen om sommige filmpjes, we zijn zelf ook jong geweest. Het zijn ook geen boze geesten die jongens, maar pubers die nog geen volgroeid brein hebben en de risico’s niet kunnen inschatten. Als door ons werk minder bommen zijn afgestoken zijn we daar blij mee.’
Meijer: ‘Vroeger had je geen repressie zonder preventie en nu heb je geen preventie zonder repressie. Het is in wezen veel meer handhavingcommunicatie wat je nu aan het doen bent. We zijn ook in deze campagne begonnen met waarschuwen in filmpjes en daarna namen steeds een stap verder. We moesten een aantal voorbeelden stellen, ook omdat achter sommige groepen netwerken – vaak webwinkels - schuilden die opriepen die filmpjes te posten. De filmpjes werden gebruikt om het assortiment aan te prijzen en de jongens kregen een prijs. Daar praten de jongens niet over met hun ouders.’
Maar is dit nog wel een campagne? Tot hoever gaat de rol van het bureau? Lemz: ‘Dit is geen campagne voeren, maar actie voeren. Creatie op een totaal andere manier wordt aangewend. Het logo en de filmpjes met de politieman zijn de enige uitingen, maar creatie is op heel andere manieren ingezet. Het is hardcore creativiteit.’
De learnings
Als er volgend jaar een vergelijkbare campagne komt, zouden Consument & Veiligheid en Lemz een aantal dingen anders aanpakken. Meijer: ‘Ik zou een volgende keer met YouTube/ Google om tafel gaan zitten om te kijken of we hen ook de Task Force kunnen laten ondersteunen. Het scheelt in de opsporing als zij filmpjes van het maken van vuurwerkbommen op voorhand verwijderen. Nu staat al in hun huisregels dat filmpjes over het maken van bommen afgeraden worden. En ik denk dat we nog eerder moeten beginnen.’
Lemz: ‘Ik kan me wel voorstellen dat we een volgende keer het Nederlandse publiek er nog meer bij betrekken, ook bij de opsporing. Ook zou ik de dreiging nog wel wat willen opvoeren. Bijvoorbeeld dat de jongens ook op straat nog meer het idee hebben dat ze in de gaten worden gehouden. Want je weet dat ze ook weer een ander podium kunnen zoeken.’
De resultaten
Het belangrijkste doel van de campagne was het podium van de bommenmakers af te breken. 60,5% van de op YouTube aanwezige films werd verwijderd en van de in 2011 geposte films werd 75% verwijderd. De campagne leverde 4,5 miljoen aan publiciteit op onder andere in Spits, Hart van Nederland, NOS Journaal en Opsporing Verzocht. Meld Misdaad Anoniem kreeg een record aantal meldingen over illegaal vuurwerk. In totaal vielen er 5% minder slachtoffers door vuurwerk, het aantal slachtoffers met ernstig letsel daalde van 17 naar 14% en er vielen geen dodelijke slachtoffers.
