Het jaar loopt ten einde. Deze periode tussen kerst en oud en nieuw is bij uitstek geschikt om een blik achteruit te werpen. Misschien maar kort, mogelijk uitvoerig. Daarna volgt de blik vooruit, naar het nieuwe jaar. De grens met 2019 passeren we in de nacht van maandag op dinsdag. Deze nieuwjaarsnacht wordt traditiegetrouw gemarkeerd door oliebollen, de ‘beste wensen’ en vuurwerk. Elke jaarwisseling vindt er bij die laatstgenoemde actie een ‘explosie’ van vervuilende stoffen plaats. Niet zelden leidend tot smog.
We kijken naar beruchte jaarwisselingen voor wat betreft vuurwerksmog, benoemen de oorzaken en nemen een voorschot op wat er dit jaar staat te gebeuren.
Geen hand voor ogen
Een van de heftigste smogsituaties vond plaats tijdens de nacht naar 1 januari 1993. De combinatie van vochtige lucht, nauwelijks wind en een enorme toevloed aan kruitdampen leidde tot een ophoping van stof- en roetdeeltjes in de onderste paar honderd meter van de atmosfeer. Net na middernacht ontwikkelde zich op grote schaal dichte tot zeer dichte mist. Het zicht bedroeg lokaal minder dan 3 meter! Mensen die met de auto naar huis gingen, moesten dit stapvoets doen. Niet zelden liep er iemand vooruit om de route te verkennen. Zelfs overdag bleef de mist zeer lang hangen en bleef zeer dicht. Vlissingen gaf gedurende een groot deel van de middag een zicht van amper 30 meter door. De gevolgen waren bar. Uiteindelijk zijn er op die eerste januari door verkeersongelukken zeven doden gevallen, waarvan vier in de Beneluxtunnel. Ook veroorzaakten aanrijdingen ongeveer 100 gewonden. En dat allemaal door de combinatie van kalm, vochtig weer en vuurwerk.
Café-rook schoner dan lucht buiten
Een recentere vuurwerkmist-situatie was de jaarwisseling van 2001 naar 2002. We bevonden ons onder een hogedrukgebied, net als in het eerdergenoemde voorbeeld. Een dergelijke atmosferische luchtopbouw houdt in dat er een vrij dunne onderste laag is, die losgekoppeld is van de luchtlaag daarboven. In die onderste zone zal al het vuil zich ophopen. Het gevolg was een dikke mist- en smoglaag die zich al vlak na middernacht ontwikkelde en overdag standhield in een strook zuid van de lijn Hoek van Holland – Lelystad – Apeldoorn. Het rookverbod voor de horeca was nog niet ingegaan, maar je haalde toen schonere lucht binnen in een stampvol dampend café, dan op straat.
Grootste boosdoener: fijnstof
Er zitten heel wat milieuvervuilende stoffen in vuurwerk. In knalvuurwerk gaat het vooral om buskruit, siervuurwerk bevat daarnaast een hele trits aan zware metalen. Illegaal vuurwerk vormt in deze categorie de grootste milieuvervuiler door de zeer schadelijke stoffen cadmium en perchorlaat. Elk jaar tonen waarnemingen een piek in luchtvervuiling in de eerste uren na middernacht. De verschillen tussen de diverse jaren komen vooral door de verschillende weersituaties. Wind waait de schadelijke stoffen snel weg (maar ze zijn natuurlijk wel uitgestoten) en regen spoelt de tonnen aan vuurwerkresten op de grond deels weg (om daar de bodem en het grondwater te vervuilen). Daar waar wind en neerslag uitblijven, zal er een geconcentreerde uitstootpiek zijn. Daar waar mist aanwezig is, zullen we het merken aan de slechte luchtkwaliteit.
De piekbelasting door fijnstof kan fors zijn. Volgens Joost Wesseling van het RIVM kan het aandeel fijnstof gedurende de eerste uren van het nieuwe jaar wel 500 tot 700 microgram per kubieke meter zijn. Kwantificeerbare effecten op de gezondheid zijn nooit gemeten. Volgens deze onderzoeker komt dat vanwege de kortstondige belasting. In de totale emissie van fijnstof is de bijdrage van vuurwerk dan ook gering. Let wel, de hoeveelheid afgestoken consumentenvuurwerk is groot. In 1990 was dat 5,1 miljoen kilo en in 2016 maar liefst 16,5 miljoen kilo.
Wie meer wil weten over de emissies van vuurwerk naar lucht, bodem en oppervlaktewater, lees dan het rapport op de website van emissieregistratie
: Emissieschattingen afsteken vuurwerk, versie juni 2018. In dit rapport valt onder andere te lezen dat de emissie van fijnstof door vuurwerk sinds 1990 is gestegen van ruim 72.000 kilo naar ruim 233.000 kilo.
Komende jaarwisseling
De kaarten voor de avond van maandag en de nacht naar dinsdag laten een tamelijk rustig beeld zien. Er ligt een hogedrukzone boven Frankrijk, wij bevinden ons aan de noordflank. Overdag is een warmtefront gepasseerd met vrij veel bewolking en wat licht gespetter. In de nacht blijft er vrij veel bewolking over, is het regionaal wat nevelig en kan het plaatselijk ook nog wat miezeren.
De wind is aan zee veelal matig, kracht 4, landinwaarts zwak tot matig. De minste wind lijkt vooralsnog over de zuidelijke provincies te staan. Als je nu dus een indicatie zou moeten geven waar de vuurwerksmog het langst blijft hangen, zouden dat de provincies Brabant, Limburg en Gelderland zijn. Het risico op slechte zichten is ten zuiden van ons land groter, die ziten dichter bij de kern van het hogedrukgebied. België, Luxemburg en grote delen van Frankrijk zullen dus sneller in vuurwerksmog belanden dan wij.
Het RIVM doet al een paar jaar vuurwerkmetingen met hulp van burgers. Ook komende jaarwisseling zullen meerdere Nederlanders met gekoppelde sensoren hun waarnemingen (automatisch) doorzenden. Ditmaal wordt om de 5 tot 10 minuten gemeten waardoor er intensievere monitoring van de effecten plaatsvindt.
Bronnen: MeteoGroup,
AtlasLeefomgeving, RIVM, Emissieregistratie, Bionieuws
Bron van bovenstaand artikel: http://www.weer.nl/nieuws/detail/2018-12-28-klinken-knallen-en-vuurspetters/
ben al blij dat ik niet voor 12 uur beneden sta 
